KNVB en VeiligheidNL ontwikkelen Voetbalfit

Blessurepreventieve oefeningen die perfect in de voetbaltraining passen

Jaarlijks vinden 1,2 miljoen blessures plaats in het voetbal. Vooral knie, enkel en andere delen van het been worden getroffen. Een deel van de blessures valt in de categorie ‘dikke pech’, maar een deel is te voorkomen. Daarom hebben de KNVB, VeiligheidNL, Athletic Skills Model (ASM), ZonMW, het UMC Utrecht en het Amsterdam UMC de handen ineengeslagen. Zij ontwikkelden ‘Voetbalfit’, een reeks blessurepreventieve oefeningen die nu beschikbaar is voor alle voetbaltrainers, begeleiders en verzorgers die werken in het amateurvoetbal.

“Blessures gaan ten koste van plezier en participatie in de sport. De KNVB staat voor een leven lang voetballen en daar werken (ernstige) blessures natuurlijk niet aan mee. Bovendien is het ook onze maatschappelijke verantwoordelijkheid als grootste sportbond van Nederland om blessures proberen te voorkomen”, zegt Joeri Houniet van de KNVB.

Professionele teams

Voetbalfit is gebaseerd op FIFA 11+. Dit blessurepreventieprogramma is bewezen effectief voor zowel senioren als jeugdvoetballers. Toch wordt FIFA 11+ maar mondjesmaat gebruikt op de Nederlandse velden. Karin Klein Wolt, onderzoeker bij VeiligheidNL en betrokken bij de ontwikkeling van Voetbalfit, legt uit waarom: “FIFA 11+ is vooral geschikt voor professionele teams, die dagelijks op het veld staan. Het programma is vrij tijdsintensief en de oefeningen spreken niet iedereen aan. Voor profvoetballers hoort het er gewoon bij, maar FIFA 11+ is eigenlijk niet geschikt voor het amateurvoetbal. Dat kregen we tijdens het onderzoek ook terug van trainers. De zeiden: ‘Hartstikke goed, maar die oefeningen zijn veel te statisch en zonder bal. Dat gaan we niet doen.’” Joeri voegt toe: “Het hele programma kost al snel 20 tot 25 minuten. Veel amateurteams, zeker op lager niveau, trainen maar twee keer in de week een uur. Ze willen voetballen en niet twintig minuten saaie oefeningen doen.”

Inspiratie

De onderzoekers hebben daarom de oefeningen vanuit FIFA 11+ vertaald naar de voetbalpraktijk. Ze hebben 94 oefeningen, vaak met bal en in spelvorm, gemaakt die gebaseerd zijn op de effectieve trainingsvormen uit FIFA 11+ en het Athletic Skills Model. Van al deze oefeningen zijn beschrijvingen en video’s gemaakt. Er zijn oefeningen voor de jongste jeugd tot en met de senioren. Deze staan sinds de zomer allemaal in Rinus, de online assistent-trainer van de KNVB. In Rinus staan losse oefeningen, complete trainingen en meerweekse programma’s waarmee voetbaltrainers (en wellicht ook verzorgers) op allerlei niveaus inspiratie op kunnen doen voor hun trainingen. “De oefeningen kunnen geïmplementeerd worden in de reguliere training, waarbij dan bijna ongemerkt aan blessurepreventie wordt gedaan”, zegt Karin.

Het afgelopen jaar hebben de onderzoekers van VeiligheidNL de oefeningen getest in de praktijk. Karin: “We zijn bij 59 verenigingen geweest. Meer dan honderd teams en 140 trainers hebben zich opgegeven. We kregen enthousiaste reacties terug. De oefeningen zijn goed in te passen in de reguliere trainingen en spelers vinden ze ook leuk om te doen.”

Afwisselend programma

Inmiddels is de KNVB begonnen met het uitrollen van Voetbalfit naar de praktijk. De oefeningen staan in Rinus en de bond gaat Voetbalfit nu onder de aandacht brengen bij clubs en trainers. Joeri: “Voetbalfit gaat ook een plek krijgen binnen een aantal trainersopleidingen. En trainers die complete trainingen uit Rinus geven, voeren op een gevarieerde wijze de Voetbalfit-oefeningen uit. Binnenkort starten we met een informatiecampagne waarbij we trainers en verenigingen willen informeren over Voetbalfit.”Blessurepreventie klinkt voor veel trainers ingewikkeld of saai. “Ze hebben vaak het beeld van droge oefeningen, maar dat hoeft niet. De Voetbalfit-oefeningen zijn leuk om te doen en worden via een afwisselend programma aangeboden. Voetbalfit is een klein onderdeel waarmee de training wordt opgestart. Uiteindelijk komen de spelers natuurlijk om te voetballen, dus dat staat bij ons altijd voorop”, zegt Joeri.

Joeri heeft wel ideeën om Voetbalfit binnen de verenigingen te promoten. De oefeningen kunnen gedaan worden als opstart van de reguliere training, maar ook als losse extra activiteit. “Bij mijn eigen vereniging hebben we ook vrije trainingen waar iedereen naartoe kan komen. Voetbalfit zou daar uitstekend in passen.” Voetbalfit zou ook door verzorgers kunnen worden aangeboden vóór de training of op aparte tijdstippen.

“Als grootste sportbond is het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid blessures proberen te voorkomen”

Joeri Houniet, KNVB

Effectief

Een kritische vraag is wel of het programma effectief is, zeker omdat trainers en verzorgers zelf kunnen ‘shoppen’ in het aanbod van oefeningen zonder precies te weten waarom ze welke oefening doen. Joeri: “We proberen deze opbouw wel te verwerken in de meerweekse programma’s op Rinus. Al zullen natuurlijk niet alle trainers zo’n volledig programma volgen.” Karin vindt de vraag terecht. “FIFA 11+ is zo effectief omdat het een standaardprogramma is met een strakke opbouw. We denken wel dat elke oefening die voetballers doen, meegenomen is. Het zou mooi zijn om over een tijdje nogmaals te onderzoeken of deze oefeningen in de praktijk gebruikt worden, hoe vaak ze gebruikt worden en dat aan te vullen met wat de effecten zijn met het oog op blessurepreventie. Die effectmeting hebben we binnen het huidige project nog niet kunnen doen.

”Karin is in elk geval blij dat blessurepreventie door Voetbalfit wordt geïntegreerd in het amateurvoetbal en dat de KNVB het onderwerp heeft omarmd. “Aan geblesseerde spelers heb je niets. Van blessures word je ook niet beter. Die mindset moet er komen. Blessurepreventie is gewoon onderdeel van de training. Veel trainers realiseren zich nog niet dat een deel van de blessures te voorkomen is, maar daar moet je wel wat voor doen.”

Voetbalfit onderdeel van Brede Motorische Ontwikkeling

Kinderen gaan steeds minder en daardoor slechter bewegen. Ze klimmen minder in bomen, spelen minder buiten en zitten meer dan eerdere generaties. Ook de KNVB ziet deze beweeg-armoede, die kan leiden tot problemen zoals overgewicht, slechte lichamelijke ontwikkeling en meer blessures. “De fitheid en motorische vaardigheden van kinderen nemen al jaren af. De kracht, lenigheid, coördinatie en loopsnelheid van kinderen worden steeds minder. Het risico op blessures wordt groter, omdat kinderen sneller vallen of botsen en zichzelf vervolgens minder goed kunnen opvangen”, zegt Joeri Houniet. Bovendien halen kinderen de motorische achterstand die ze op jonge leeftijd oplopen later niet meer in. De KNVB wil zijn steentje bijdragen aan het voorkomen van achterstanden en werkt daarom volgens het principe van Brede Motorische Ontwikkeling (BMO) bij de jeugd tot twaalf jaar. Joeri: “Dat doen we samen met gymnastiekbond KNGU, hockeybond KNHB, volleybalbond Nevobo en NOC*NSF. We krijgen samen heel veel kinderen op onze clubs [de KNVB alleen al ruim 300.000 tot 12 jaar,2 red]. We hebben BMO daarom ook toegevoegd aan ons Voetbalfit-project. Een brede motorische ontwikkeling kan bijdragen aan het voorkomen van blessures, waardoor spelers met plezier langer kunnen voetballen. Breed motorisch ontwikkelen is natuurlijk niet alleen de taak van de KNVB. Ook het onderwijs, ouders en gemeenten [die zijn verantwoordelijk voor een beweeg- en speelvriendelijke buitenruimte, red.] spelen een belangrijke rol.”

Bronnen
Blessurecijfers VeiligheidNL 2019.
Ledencijfers KNVB 2019/2020.

Voor meer informatie over Voetbalfit bezoek: Voetbalfit van de knvb