Bij Vocal Massage worden de spieren in de schouders, nek, schedelrand, mondbodem, hals en soms het gezicht gemasseerd. “Daar zitten veel spieren die met de stem te maken hebben, bijvoorbeeld de m. sternocleidomastoideus, m. sternohyoideus en m. crico-hyoideus. En indirect beïnvloedt de trapezius ook de stem. Dit is het belangrijkste gebied om te zorgen dat het strottenhoofd vrij kan bewegen”, vertelt Henriëtte.

Twee interlands

Henriëtte zingt al haar hele leven en is opgeleid als logopedist. Ze werkte in het speciaal onderwijs en daarna specialiseerde ze zich in de stem. Ze volgde bijna alle aanvullende opleidingen die met de stem te maken hebben, waaronder manuele larynx facilitatie. “Dat is een soort ontspanningmassage voor de spieren rond het strottenhoofd die logopedisten gebruiken. Ik gebruikte het bij artiesten van een musicalopleiding, maar ik miste iets”, zegt ze. “Manuele larynx facilitatie is binnen de logopedie fantastisch maar een ontspanningsmassage heeft andere doelen dan een sportmassage.”

Henriëtte weet nog dat ze op een dag naar huis reed en dacht dat het gek was dat voor een profvoetballer een fysiotherapeut, masseur, diëtist en mental coach klaar staan om de hersteltijd na een wedstrijd te verkorten en blessures te helpen voorkomen. “Maar artiesten treden vaak meerdere keren op een dag op. Hun stem speelt eigenlijk twee interlands achter elkaar. Toen dacht ik: ze moeten een sportmassage voor de stem krijgen. Die bleek niet te bestaan.”

Balans

In 2019 heeft een student van de Fontys Paramedische Hogeschool in Eindhoven een afstudeeronderzoek gedaan naar de effecten van Vocal Massage bij professionele stemgebruikers. Na een Vocal Massage was er een significante verbetering op het gebied van spanning, maximale fonatietijd (hoe lang een zanger een toon kan vasthouden, +2,7 seconden) en frequentiehoogte (+103 hertz). Het kostte deelnemers na de massage bovendien minder moeite om stem te geven en ze hoefden zich minder in te spannen om te spreken en/of te zingen. Henriëtte: “We willen graag vervolgonderzoek laten uitvoeren, maar dat kost veel tijd.”

Het beeld dat uit het onderzoek naar voren kwam, horen Henriëtte en Ricky ook van cliënten. Zangers voelen dat de spanning in hun spieren zich na elk optreden opbouwt. Zeker als ze meerdere optredens op een dag hebben, beginnen ze het volgende optreden vaak met een hogere spanning, waardoor het meer kracht kost. Daardoor wordt de spanning nog hoger en de hersteltijd langer. Net zolang tot de prestaties daaronder gaan lijden. Net als bij sporters. “De balans tussen belasting en belastbaarheid is er op den duur niet meer. Met een Vocal Massage kunnen we de spanning reduceren en bijdragen aan het herstel van de stem. De belastbaarheid gaat omhoog en zingen en praten kost minder kracht’’, zegt Ricky.

Kwetsbaar gebied

De twee zien cliënten die voor onderhoud van de stem komen ongeveer één keer per maand. Henriëtte: “Als mensen binnenkomen met echte stemklachten, is de frequentie hoger. Maar we proberen eigenlijk onszelf steeds minder nodig te maken, zodat we alleen nog met het onderhoud van de stem hoeven te helpen.” Ze noemt de sternocleidomastoideus ook wel een eens de ‘kuiten van een zanger’. “Net als een voetballer met spanning in de kuiten minder zal presteren, merken zangers met een heel gespannen sternocleidomastoideus dat rondom de stembreuk van borst- naar kopstem. Ze verliezen hoogte en komen vermoeid van het podium af. Na een massage merken ze vaak veel verschil.” Ricky: “Ze kunnen makkelijker hoog en laag zingen, dynamiek maken en beter vibrato inzetten.”

Beiden merken dat cliënten die voor het eerst komen, dat best spannend vinden. “Het is een kwetsbaar gebied dat we masseren. Er zit kraakbeen, er loopt een gezichtszenuw en natuurlijk de halsslagader. We grijpen ze letterlijk bij de strot. En als er veel spanning zit, doet het ook nog eens meer pijn’’, zegt Ricky. Henriëtte: “Soms zeggen ze na afloop van een behandeling: ‘Dit doe ik nooit meer.’ Maar dan krijg ik een paar dagen later een appje met de vraag wanneer ze weer een afspraak kunnen maken. Omdat ze het resultaat merken. Ik vind het bijzonder dat wij deze behandelingen mogen doen en dat mensen zoveel vertrouwen in ons hebben. Dat ontroert me soms.”

Aanvullen

Tijdens de massage, waarbij de cliënt op de rug ligt en de masseur aan het hoofdeinde zit, wordt geen olie gebruikt. Met olie is er minder grip, waardoor de masseur te gemakkelijk uitschiet. “Dat wil je niet in zo’n klein en kwetsbaar gebied.” Henriëtte en Ricky werken samen met andere zorgprofessionals, zoals KNO-artsen. Zij sturen regelmatig patiënten door die veel klachten ervaren, maar die eigenlijk geen KNO-probleem hebben. “Vaak hebben zo zoveel spierspanning dat dat klachten geeft aan de stem. Omgekeerd gebeurt het ook dat als wij denken dat er meer aan de hand is, we mensen aanraden om naar de KNO-arts te gaan.”’ Ze werken ook samen met reguliere masseurs en fysiotherapeuten. Henriëtte: “Soms ligt een oorzaak niet in het gebied dat wij masseren, maar bijvoorbeeld verder naar beneden. In de rug, heupen of benen. Wij kunnen masseren, maar in die gebieden zijn wij niet gespecialiseerd. We sturen mensen dan graag door naar iemand die daar meer verstand van heeft. Op die manier kunnen we elkaar mooi aanvullen en samen voor een veel beter en blijvend resultaat zorgen.”