Onderzoek van het Australische Peter Doherty Instituut voor Infectie en Immuniteit laat zien dat er een correlatie bestaat tussen de acties van het immuunsysteem en het herstel van de patiënt. Een sterk immuunsysteem kan COVID-19 snel terugdringen.1 Goede gevarieerde voeding, voldoende rust, een goede hygiëne en voldoende beweging dragen bij aan een betere weerstand. Ook massage lijkt goed voor het immuunsysteem. De afgelopen jaren heeft een aantal wetenschappelijke onderzoeken aanwijzingen daarvoor gegeven. In dit artikel behandelen we er een aantal.

Witte bloedcellen

In 2010 werd in Los Angeles het eerste systematische onderzoek gedaan onder een groep gezonde volwassenen. Onderzoekers van de Amerikaanse ziekenhuisgroep Cedars-Sinai zagen dat massage de activiteit van witte bloedcellen verhoogt. Deze witte bloedcellen spelen een belangrijke rol in het bestrijden van virussen. Aan de studie deden 53 mensen mee. 29 van hen ondergingen een Zweedse massage van 45 minuten. De andere 24 ondergingen lichte aanrakingen gedurende drie kwartier. De masseurs die beide groepen behandelden, waren vooraf getraind en volgden een strikt protocol voor beide behandelingen. De deelnemers kregen een katheter zodat tijdens de studie bloed kon worden afgenomen. Voorafgaand aan de behandeling moesten ze dertig minuten rusten. Er werd bij iedereen vijf minuten en één minuut voordat de behandeling zou beginnen bloed afgenomen. Na de behandelingen werd zes keer bloed afgenomen: één, vijf, tien, vijftien, dertig en zestig minuten na de behandeling. Bij deelnemers die de Zweedse massage ondergingen, zagen de onderzoekers na behandeling significante verschillen in lymfocyten. Lymfocyten zijn bepaalde type witte bloedcellen die een belangrijke rol spelen in het immuunsysteem. Ook zorgde de Zweedse massage voor een sterke vermindering van het AVPhormoon (arginine-vasopressine). Dat hormoon wordt gelinkt aan het verhogen van het stresshormoon cortisol. De onderzoekers zagen ook dat het niveau van dat hormoon veel lager was bij de groep die de Zweedse massage had ondergaan dan bij de controlegroep.

Aanraking van belang

In 2015 deden wetenschappers van de Queen Mary University in Londen bij muizen onderzoek naar de effecten van op massage lijkende wrijvingen op het immuunsysteem van deze dieren. De muizen kregen acht dagen lang een dagelijkse ‘massage’, ofwel met een zachte borstel, ofwel met een gehandschoende hand. Deze twee groepen werden vergeleken met een controlegroep muizen die geen behandeling onderging. De muizen die waren gemasseerd met de handen, hadden een lager niveau van het stresshormoon noradrenaline. Dat resulteerde in een vermeerdering van het aantal T-lymfocyten. Deze afweercellen spelen een belangrijke rol in het immuunsysteem. Bij muizen die met de borstel gemasseerd werden en muizen die geen enkele behandeling ondergingen, zagen de onderzoekers geen verandering. Dit suggereert volgens de onderzoekers dat juist de aanraking zelf van belang is.

Natural killer-cellen

Eerder al, in 2000 en 2006, werd in twee onderzoeken gekeken naar de effecten van massage op het immuunsysteem van mensen met hiv. In 2000 onderzochten wetenschappers van de University of Miami School of Medicine hiv-positieve adolescenten. Twaalf deelnemers kregen twaalf weken lang twee keer per week een massage. Twaalf anderen kregen spierontspanningstherapie. Voor en na de twaalf weken werden de deelnemers onderzocht op depressie, angst en veranderingen in het immuunsysteem. De deelnemers in de massagegroep voelden zich na twaalf weken minder angstig en minder depressief. Ook lieten ze een betere functie van het immuunsysteem zien. Er waren meer natural killer-cellen (NK-cellen, witte bloedcellen die behoren tot het aangeboren immuunsysteem) in het bloed aanwezig. Ook hadden deelnemers in de massagegroep na afloop een hogere CD4-waarde. CD4-cellen spelen een belangrijke rol in het afweersysteem. Bij mensen zonder hiv kan de CD4-waarde variëren van 450 tot 1.600. Bij mensen met hiv neemt die waarde af. Ook de verhouding tussen CD4 en CD8-lymfocyten was in de massagegroep verhoogd, wat duidt op een toegenomen afweer.

Immuun-parameters

In 2006 vonden onderzoekers dezelfde resultaten bij kinderen met hiv in de Dominicaanse Republiek.6 Deze kinderen hadden op dat moment geen toegang tot hiv-remmers. Een groep kinderen kreeg twaalf weken lang twee keer per week een massage, de andere groep kreeg twee keer per week een vriendelijk bezoek. Aan het begin van het onderzoek hadden beide groepen gelijkwaardige immuun-parameters. Na de twaalf weken was de CD4-waarde bij de controlegroep significant gedaald. Vooral bij kinderen tussen de vijf en acht jaar was de daling evident. De CD4-waarde bij kinderen van die leeftijd in de massagegroep bleef echter stabiel of liet zelfs een verbetering zien. Bij jongeren kinderen (twee tot en met vier jaar) in de massagegroep was een significante stijging in natural killer (NK)-cellen te zien.

Aanwijzingen

Naast onderzoek bij mensen met hiv, is er ook onderzoek gedaan naar de effecten van massage op het immuunsysteem van vrouwen met borstkanker. In 2004 deden 34 vrouwen met stadium 1 of 2 van borstkanker mee aan een onderzoek van de Universiteit van Miami School of Medicine. De helft van de groep kreeg na hun operatie massage (vijf weken, drie keer per week dertig minuten), de andere helft niet. De vrouwen die de massages hadden gehad, hadden minder angst en waren minder boos en depressief. In hun bloed waren meer natural killer-cellen te zien en meer lymfocyten. Hoewel er dus aanwijzingen zijn bij gezonde mensen, muizen en patiënten met hiv en borstkanker dat massage het immuunsysteem kan versterken, wijzen alle betrokken
onderzoekers op de noodzaak van meer onderzoek naar de effecten van massage op het immuunsysteem.