Groepsontwikkeling

Sinds een paar maanden hebben we een nieuwe toetsenist. Sander heet hij. Een ervaren en kundige vent die zich vol enthousiasme in no time veel partijen heeft eigen gemaakt. Zo snel, dat hij zes weken na zijn entree al met de band op het podium stond.

Onze vorige toetsenist gaf drie jaar geleden al aan te willen stoppen. Hij vond dat we te weinig optredens hadden. Hij bood wel aan om ons te helpen totdat we een opvolger voor hem hadden gevonden. En daarmee veranderde zijn rol in de band. Hij begon wat eisen te stellen, deed moeilijk over bepaalde songkeuzes. Op het laatst begon ik me aan hem te ergeren en ik drong er bij de rest op aan om afscheid van hem te nemen.

Of het nu een band is, een team werknemers of het Nederlands voetbalelftal: de ontwikkeling van een groep mensen tot een presterend team verloopt altijd in dezelfde fasen. Ene Bruce Tuckman heeft dat in 1965 al uitgedokterd. Als mensen bij elkaar gezet zijn voor een bepaald doel, is iedereen enthousiast over zijn of haar selectie. Dit noemt Tuckman de ‘formingfase’.

Hierna worden de rollen en taken verdeeld en zolang deze nog niet duidelijk en geaccepteerd zijn, is het onrustig. Sommigen vechten voor hun plekje, proberen de leiding op bepaalde gedachten en keuzes te brengen en schromen niet de ‘concurrentie’ in een kwaad daglicht te stellen. Dit is de ‘stormingfase’.

Op een bepaald moment zal voor iedereen helder zijn wie wat moet doen. Langzaamaan groeit iedereen in zijn of haar rol: de ‘normingfase’. Individuele teamleden worden beter in wat er gedaan moet worden en daarmee stijgt het niveau van het hele team. Het is klaar om te presteren: de ‘performancefase’.

Als iemand het team gaat verlaten, kan dat op verschillende manieren. Met ruzie, met teleurstelling of met een duidelijk verhaal. Oud-teamleden zouden in hun nadagen ingeschakeld kunnen worden om nieuwkomers te begeleiden. Of er wordt aan hen helder gecommuniceerd dat hun rol of taak niet meer bijdraagt aan de nieuwe speelwijze van het team. Dit alles om de oud-teamleden met een goed gevoel terug te laten kijken op hun bijdrage. Het is belangrijk om ook deze fase, de ‘adjourningfase’, goed te laten verlopen. Deze fase heeft Tuckman overigens pas in 1977 toegevoegd.

Als iemand de groep heeft verlaten, is de teamsamenstelling gewijzigd en daarmee misschien ook de rolverdeling. Het gevaar bestaat dan dat de groep terugvalt in de ‘stormingfase’. Communicatie is dan de sleutel. Maar ook bij de start van een team kan al worden voorkomen dat de groepsontwikkeling vertraging oploopt. Voor het WK voetbal liet de bondscoach Jasper Cillessen bewust thuis. Vooraf solliciteerde deze keeper nadrukkelijk op een basisplaats en hij zou, als mokkende bankzitter, de ‘stormingfase’ blijven aanwakkeren zodat nooit optimaal ‘performed’ zou kunnen worden.